Kave Hemmat is assistent-professor geschiedenis, professionele faculteit, bij de afdeling geschiedenis, filosofie en theologie aan de benedictijnse universiteit. Zijn onderzoek richt zich op percepties en representaties van Oost-Azië in de premoderne islamitische cultuur.
Het grote Perzische epos dat bekend staat als de Kushnameh volgt de verwarde levens van Kush the Tusked – een monsterlijke antiheld met slagtanden en oren als een olifant, afstammeling van de kwaadaardige keizer Zahhak – en Abtin, de verbannen kleinzoon van de laatste echte Perzische keizer. Bij zijn geboorte achtergelaten in de bossen van China en opgevoed door Abtin, groeit Kush uit tot een machtige en sluwe krijger. Kush en zijn vijanden smeden plannen en voeren oorlog over een wereldtoneel dat zich uitstrekt van Spanje en Afrika tot China en Korea. Tussen epische veldslagen en grootse feesten zijn verontrustende, soms realistische weergaven van misbruik en onderdrukking en filosofische speculaties over natuur en opvoeding en de oorsprong van de beschaving.
Wat motiveerde je om met name aan een Engelse vertaling van dit werk te werken?
De Kushnameh is ongebruikelijk voor middeleeuwse Perzische literatuur omdat het meestal plaatsvindt in landen die ver van Iran verwijderd zijn, waaronder China, Korea, Spanje en Noord-Afrika. Dit is een van de interessantere manieren waarop middeleeuwse schrijvers de oude Perzische epische traditie aanpasten aan hun eigen tijd, waarin mensen in Spanje rudimentaire kennis over Oost-Azië uit boeken konden halen.
Ook is de hoofdpersoon een antiheld. Antihelden spelen een grote rol in de Engelstalige culturele verbeelding van de eenentwintigste eeuw, zoals in tv-shows De sopranen, Gekke mannenen Slecht breken, en in onze politiek, met de recente schokkende prevalentie van performatieve wreedheid en sluipend fascisme. Als de geschiedenis ernaar streeft ‘het heden te bezweren’, kan het lezen van een antiheld uit een ver verleden ons helpen te ontsnappen aan de oogkleppen die ons eigen historische moment oplegt.
Vertel ons iets over het unieke hoofdpersonage van het epos, Kush the Tusked.
Hij is zeker een van de slechtste hoofdpersonen in de hele oude en middeleeuwse literatuur. Hij is slecht, zowel op manieren die archaïsch lijken, zoals zijn onderdanen bevelen om afgoden te aanbidden, als op manieren die tijdloos gruwelijk zijn. De manier waarop Kush zijn kinderen behandelt, schokt zelfs Zahhak, die in de grotere Iraanse epische traditie de meest pure kwaadaardige van de legendarische koningen is. Kush is ook een monsterlijk gezicht, met slagtanden als die van een zwijn en oren als die van een olifant. Het epos vraagt ons na te denken over hoe en waarom Kush een monster werd.
De Kushnameh is een geweldig Perzisch epos en een fantastisch avonturenverhaal dat meeslepend leest. Kun je ons iets vertellen over een van je favoriete scènes uit het boek?
Iranshah heeft een talent voor dramatische spanning – hij laat je investeren in het lot van de personages, creëert een gevoel van zekerheid over een situatie en geeft dan een plotselinge wending. Het epos heeft dus een aantal uitstekende vechtscènes waarin ze, net als je denkt dat een personage gedoemd is, een truc uit hun hoed toveren. Ik wil die niet bederven. De andere scènes waar ik het meest van geniet, zijn degenen die de wereld van het epos vormen. In een deel van het raamverhaal reist Alexander de Grote door een afgelegen land en ontmoet hij een standbeeld van Kush the Tusked. Hij is ontroerd omdat hij oog in oog staat met een koning die net zo groot is als hijzelf, maar door een sluier van tijd. Meer leren over Kush wordt een soort heroïsche uitdaging waarbij hij probeert te communiceren met mensen met paardenkoppen, en hem vervolgens naar een kluizenaar op een afgelegen bergtop leidt, die hem vertelt over de tijd van Noach en de legendarische Iraanse koningen, Jamshid en Zahhak.
In deze zeer korte aflevering lezen we het epos in zekere zin door de ogen van zijn eigen personages. Noah, Jamshid en Zahhak waren allemaal heel reëel voor de lezers van Iranshah, maar ook legendarische figuren. We leren hier echter niet over hen zoals een middeleeuwse geleerde dat zou doen, maar door de ogen van Alexander, een al even legendarische figuur. En nu kan ik, een niet-legendarische persoon, zien wat Alexander naar de uiteinden van de aarde heeft gereisd om te vinden, en bij hem zijn als hij het vindt.
Hoe verliep het vertaalproces? Met welke factoren hield u rekening tijdens het vertalen van het werk?
Ik wilde echt het drama en het tempo van de actie overbrengen. Epics worden geassocieerd met een zekere koninklijke grootsheid, en hoewel dat register geschikt kan zijn voor de Pers Epos van koningen (Shahnameh), het slaat hier de plank mis. De Kushnameh‘s stijl is eenvoudiger dan veel andere Perzische heldendichten, en drama en situationele ironie doen meer werk dan woordspelingen. Dus concentreerde ik me op het overbrengen van hoe we ons zouden moeten voelen over personages en situaties, zodat lezers sympathie konden ontwikkelen en de emotionele complexiteit van sommige van de gecompliceerde situaties in het boek konden begrijpen.
Wat doet De Kushnameh laat ons iets zien over de islamitische en Perzische culturele geschiedenis en hoe vergroot het onze kennis van de wereldwijde middeleeuwen?
Allereerst vertelt het ons veel over wat de enorme kennis in Arabische en Perzische geografieën eigenlijk betekende voor de mensen die eraan werden blootgesteld. De Kushnameh laat ons zien dat een uitgebreidere kennis van de wereld nieuwe manieren noodzakelijk maakte om rekening te houden met het verleden, en hoe kennis van Oost-Azië, West-Europa en West-Afrika een rol speelde bij de herformulering van de Perzische identiteit in de latere middeleeuwen. De Kushnameh is ook een belangrijke bron voor de geschiedenis van opvattingen over ras, aangezien het de mensen zijn en niet alleen de landschappen van deze regio’s die worden afgebeeld, soms met zeer bekende racistische stijlfiguren. En, fundamenteel, als we willen spreken van een ‘wereldwijde middeleeuwen’, moeten we meerdere literaire tradities lezen en de talen, zoals Perzisch en Arabisch, die worden gebruikt door de mensen die direct betrokken zijn bij transcontinentale handel en reizen.
